مقالات

فرکانس تعویض روغن موتور خودرو به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله برند، مدل خودرو، نوع روغنی که استفاده می‌کنید، عادات رانندگی شما و توصیه‌های سازنده. با این حال، چند دستورالعمل کلی وجود دارد که باید در نظر گرفته شود:

• توصیه‌های سازنده: مطمئن‌ترین منبع برای تعیین فواصل تعویض روغن، دفترچه راهنمای خودرو شما است. تولیدکنندگان بر اساس مهندسی و آزمایشات خود، فاصله زمانی تعویض روغن توصیه شده را مشخص می‌کنند. این فاصله معمولاً از هر 3000 تا 10000 مایل (4800 تا 16000 کیلومتر) یا هر 3 تا 12 ماه بسته به نوع خودرو و روغن متغیر است.
• نوع روغن: نوع روغنی که استفاده می‌کنید نیز بر فاصله تعویض تاثیر می‌گذارد. روغن‌های معمولی معمولاً در مقایسه با روغن‌های مصنوعی نیاز به تغییرات مکرر دارند. روغن‌های مصنوعی به طور کلی محافظت بهتری ارائه می‌دهند و بیشتر دوام می‌آورند.
• شرایط رانندگی: اگر به طور منظم در شرایط سخت رانندگی می‌کنید، مانند گرمای شدید، سرما یا ترافیک توقف و حرکت، ممکن است نیاز به تعویض مکرر روغن داشته باشید. بکسل کردن بارهای سنگین یا رانندگی در خارج از جاده نیز می‌تواند فشار بیشتری به موتور وارد کند و نیاز به تعویض مکرر روغن داشته باشید.
• سیستم‌های نظارت بر عمر روغن: برخی از خودروهای مدرن مجهز به سیستم نظارت بر عمر روغن هستند که شرایط رانندگی و کیفیت روغن را تجزیه و تحلیل می‌کنند تا توصیه های دقیق‌تری برای زمان تعویض روغن ارائه دهند. از راهنمایی ارائه شده توسط این سیستم‌ها حتما استفاده کنید.
• بررسی منظم: این یک تمرین خوب است که سطح و وضعیت روغن خود را به طور منظم، حتی در بین تعویض‌های برنامه‌ریزی شده روغن بررسی کنید. اگر متوجه شدید روغن کم است یا بیش از حد کثیف است زودتر آن را تعویض کنید.
• ترجیحات شخصی: برخی از دارندگان خودرو ترجیح می‌دهند روغن خود را بیشتر تعویض کنند تا خیال‌شان راحت شود، در حالی که برخی دیگر ممکن است به حداکثر فاصله زمانی توصیه شده سازنده نزدیک‌تر شوند.

اگر روغن خود را بیشتر از حد لازم تعویض می‌کنید، به خودروی شما کمکی نمی‌کند. ضرری هم ندارد، اما پول، زمان و منابع خود را هدر می‌دهید. همچنین به خاطر داشته باشید که دور ریختن روغنی که هنوز قابل استفاده است به محیط‌زیست فشار وارد می‌کند. نکته مهم در تعویض روغن این است که به خاطر داشته باشید هر چند وقت یکبار روغن خود را تعویض می‌کنید، ممکن است نیاز به تعویض فیلتر روغن هم وجود داشته باشید. دفترچه راهنمای خودرو خود را بررسی کنید تا ببینید فیلتر روغن چند وقت یکبار نیاز به تعویض دارد.

روغن موتور چیست؟

اجازه دهید ابتدا به تعریف روغن موتور بپردازیم. از نظر فرمولاسیون شیمیایی، این ترکیبات از روغن‌های پایه تقویت شده همراه با افزودنی‌های مختلف و بهبود دهنده‌های شاخص ویسکوزیته تشکیل شده‌اند. از نظر کارکرد، وظیفه آن‌ها این است که موتور را از لجن و دترجنت‌ها (شوینده‌ها) تمیز کنند. همچنین اسیدهای ناشی از اکسیداسیون را خنثی کرده که نتیجه بهبود آب‌بندی رینگ‌های پیستون و خنک‌کردن موتور است. روغن موتور می‌تواند معدنی یا مصنوعی باشد و بسته به این موضوع آن‌ها می‌توانند ترکیبات متفاوتی از نفت خام تصفیه شده یا پلیمرهای تولید شده در آزمایشگاه داشته باشند.

روغن موتور معدنی و مصنوعی

روغن موتور معدنی از نفت خام ساخته می‌شود. نفت خام پس از استخراج و انتقال به یک پالایشگاه، چندین فرآیند پالایشی را طی می‌کند تا برخی ناخالصی‌ها حذف شود. این  نوع از روغن‌ها از هیدروکربن‌ها (اکسیژنه یا غیر اکسیژنه) تشکیل شده‌اند، اما ممکن است حاوی ترکیباتی مانند گوگرد یا نیتروژن نیز باشند. پس از پردازش، مواد افزودنی به روغن موتور به اصطلاح معدنی اضافه می‌شود تا عملکرد آن بهبود یابد.

روغن مصنوعی را می‌توان به صورت شیمیایی در آزمایشگاه ایجاد کرد، اما می‌تواند از نفت تصفیه شده نیز تهیه شود. پالایش روغن مصنوعی فرآیند پیچیده‌تری نسبت به روغن معدنی است. در این فرآیند ساختار مولکول‌های هیدروکربن اصلاح می‌شود و در نهایت بهترین آرایش مولکولی به دست آمده حفظ می‌شود. افزودنی‌های زیادی نیز به روغن‌های مصنوعی اضافه می‌شوند. روغن موتور به اصطلاح مصنوعی روغنی با کیفیت بالا در نظر گرفته می‌شود که خالص‌تر است و عملکرد بالاتری نسبت به روغن موتور معدنی دارد.

افزودنی‌ها

برای اطمینان از کیفیت، عملکرد و طول عمر روغن موتور مواد افزودنی هم به روغن‌های معدنی و هم به روغن‌های مصنوعی اضافه می‌شود. افزودنی‌ها باید با روغن پایه مخلوط شوند تا به طور موثر عمل کنند. نسبت مواد افزودنی در روغن پایه می‌تواند تا 20٪ باشد. این ترکیبات اجزای محلول در روغن هستند که به روغن خواص اضافی می‌دهند که قبلاً نداشته است. هدف استفاده از افزودنی‌ها در روغن موتور عبارت است از:

• بهبود عملکرد سطوح برای مثال جلوگیری از سایش و خوردگی
• محافظت از روغن برای مثال افزودنی‌های ضد کف برای جلوگیری از کف و ورود اکسیژن
• بهبود کیفیت روغن برای مثال بهبود‌دهنده شاخص ویسکوزیته

انواع افزودنی‌ها و نقش آن‌ها در روغن موتور عبارت است از:

• افزودنی‌های بازدارنده اکسیداسیون: با گذشت زمان روغن موتور اکسید می‌شود. در این شرایط قطعات موتور به طور ناکارآمدی روغن‌کاری می‌شوند. به همین دلیل است که روغن موتور باید به طور منظم تعویض شود. با این حال، افزودنی بازدارنده اکسیداسیون فرایند اکسیداسیون را کند کرده و طول عمر روغن موتور را بهبود می‌بخشد.
• مواد افزودنی شوینده یا دترجنت:  ویژگی اصلی این دسته از افزودنی‌ها حذف رسوبات و ریز ذراتی است که هنگام استفاده از وسیله نقلیه روی سطوح ایجاد می‌شود. این افزودنی‌ها از چسبیدن آلاینده‌ها به اجزا، به ویژه اجزای داغ مانند پیستون یا رینگ پیستون جلوگیری می‌کنند.
• مواد افزودنی دیسپرس‌کننده: دیسپرسنت‌ها افزودنی‌هایی هستند که آلاینده را در حالت سیال معلق نگه می‌دارند. یه عبارتی به عنوان یک حلال عمل می‌کنند که در حفظ تمیزی روغن و جلوگیری از تشکیل لجن موثر است. بنابراین از تجمع رسوب بر روی قطعات موتور جلوگیری کرده و رسوبات به فیلتر روغن منتقل می‌شوند.
• افزودنی‌های ضدکف: استفاده از افزودنی‌های شوینده می‌تواند روی سطح روغن کف ایجاد کند. این کار از روغن‌کاری صحیح قطعات موتور توسط روغن جلوگیری می‌کند. افزودنی ضدکف برای جلوگیری از این اتفاق استفاده می‌شود.
• افزودنی‌های ضدسایش: این‌ها افزودنی‌های اصلاح‌کننده اصطکاک نیز نامیده می‌شوند. افزودنی‌های ضدسایش لایه‌ای از روغن جامد اضافه می‌کنند که به محض راه‌اندازی خودرو، موتور را روان‌کاری می‌کند؛ بنابراین از اصطکاک بین قطعات جلوگیری می‌کند. این افزودنی بیشتر در روغن‌های معدنی استفاده می‌شود.
• مواد افزودنی بازدارنده خوردگی: موتور از قطعات فلزی که به زنگ‌زدگی حساس هستند ساخته شده است. مواد افزودنی ضدخوردگی قطعات را از زنگ‌زدگی محافظت می‌کند.
• اصلاح‌کننده‌های شاخص ویسکوزیته: این افزودنی‌ها تفاوت ویسکوزیته بین روغن سرد و روغن داغ را کاهش می‌دهند.
• افزودنی‌های ضدیخ: این افزودنی‌ها با تغییر دمای سخت شدن روغن به سازگاری روغن‌های موتور مختلف با محیط خود کمک می‌کنند. آن‌ها به عبارتی سیالیت روغن سرد را افزایش می‌دهند.

در تهیه روغن موتور و سایر روانکارها از روغن بکر (Virgin) که روغن حاصل از پالایش نفت خام است یا از روغن بازیافتی (Recycle) که حاصل از پالایش مجدد روغن های استفاده شده است، استفاده می شود. این دو نوع روغن که پایه اصلی تولید روانکارها هستند با هم چه تفاوتی دارند؟

روانکاری یا تریبولوژی “Tribology” به عنوان علم تسهیل حرکت نسبی سطوح در تماس با یکدیگر تعریف شد است. به طور کلی درهر جا که سطوح در جوار و تماس با یکدیگر دارای حرکت نسبی هستند روانکاری نقش بسیار مهمی در انجام حرکت به نحو صحیح، مداوم و اقتصادی ایفا می کند.عدم روانکاری صحیح ماشین آلات علاوه برآنکه باعث تقلیل راندمان مکانیکی و پایین آمدن بازده زمانی ماشین می شود، منجر به فرسایش بیش از حد فرسودگی و از کار افتادگی زودرس نیز می گردد.